Bisfenol, czyli plastikowe zagrożenie 

Statystyki mówią, że każdego roku zużywa się 3 mln ton bisfenolu A (BPA) – związku chemicznego z rodziny fenoli, stosowanego na szeroką skalę do otrzymywania tworzyw sztucznych, które znajdują później zastosowanie m.in. jako materiały do produkcji opakowań żywności i kosmetyków. Choć jego kariera trwa już ponad 100 lat, nie oznacza to, że jest bezpieczny. Wręcz przeciwnie – kolejne badania wskazują, że BPA zaburza gospodarkę hormonalną, a nawet może mieć wpływ kancerogenny (sprzyjać rozwojowi raka). Właśnie dlatego od 2011 r. na terenie całej Unii Europejskiej obowiązuje zakaz stosowania bisfenolu w produkcji butelek dla dzieci. Nadal jednak można znaleźć go w plastikowych butelkach na wodę, wnętrzach puszek i kartonów z żywnością czy pojemnikach do przechowywania posiłków.

Wszechobecny polimer

Zainteresowanie bisfenolem i nacisk na uznanie tego związku za substancję toksyczną wzrosły w 2010 r., kiedy opublikowano wyniki 4-letniego badania, wykazującego, iż 91% populacji Kanady ma w organizmie BPA. Później okazało się, że potrafi on przetrwać znacznie więcej. Z butelek zawierających BPA najczęściej powstają sztuczne włókna, z których później tworzy się polary albo pończochy. Okazuje się, że w 82% ubrań tego typu wciąż obecny jest bisfenol A¹! Nic więc dziwnego, że związek ten jeszcze łatwiej przedostaje się bezpośrednio z opakowań do kosmetyków, żywności i wody (zwłaszcza w podwyższonej temperaturze, np. na słońcu lub w kuchence mikrofalowej), a wraz z nimi – do organizmu człowieka. Co gorsza potrafi wniknąć do niego zarówno przez układ pokarmowy i oddechowy, jak i przez skórę. W tym ostatnim przypadku jednym z jego źródeł są... paragony i stykające się z nimi w portfelu banknoty². Jakie mogą być tego skutki? Wbrew pozorom bardzo poważne.

Zaburzona gospodarka 

Większość badań poświęconych zdrowotnym skutkom stosowania BPA koncentruje się na jego powszechnie znanym działaniu estrogennym. Swoją budową związek ten przypomina bowiem żeński hormon płciowy, dlatego może łączyć się z receptorami estrogenowymi w organizmie i zaburzać pracę układu hormonalnego poprzez uszkadzanie jąder komórkowych³. Badania rzeczywiście potwierdzają, że u kobiet narażonych na szkodliwe oddziaływanie BPA obserwuje się m.in. przedwczesne dojrzewanie, zespół policystycznych jajników, zaburzenia w rozwoju narządów rodnych i płodności, a także trudności z zajściem w ciążę oraz jej utrzymaniem⁴. Z kolei u mężczyzn praca w warunkach szczególnego narażenia na bisfenol wpływa na jakość nasienia oraz popęd płciowy, a po dłuższym czasie może nawet powodować raka prostaty⁵. Związek ten wpływa również na czynność tarczycy oraz związane z nią sygnały hormonalne⁶. Inne badania ujawniły zaś, że BPA może również zakłócać metabolizm glukozy (zakłócając funkcjonowanie komórek beta trzustki), a w ten sposób odgrywać rolę w rozwoju cukrzycy⁷.

Jak się chronić? 

Fakt, że obecność BPA stwierdza się w organizmach ponad 90% ogólnej populacji, pokazuje, jak bardzo jesteśmy narażeni na kontakt z tym związkiem. Możemy go minimalizować, wybierając opakowania np. szklane czy papierowe. Ale w dzisiejszych czasach plastiku może być z tym niemały problem, więc chociaż zwracajmy uwagę, aby plastikowe opakowania opatrzone były napisem „bisphenol A free” lub BPA FREE.

Oto najważniejsze wskazówki, jak zminimalizować codzienne narażenie na szkodliwy bis fenol A.

• Spożywaj świeżą, nieprzetworzoną żywność i unikaj produktów w puszkach.
• Nie kupuj pojemników na żywność wykonanych z poliwęglanu (oznaczonego cyfrą 7 na znaku recyklingu), gdyż zazwyczaj zawierają one BPA.
• Nie pij wody z plastikowych butelek, jeżeli nie są oznaczone jako BPA FREE – przygotuj ją na bieżąco, a następnie przechowuj w szklanych butelkach.
• Unikaj przechowywania żywności i napojów w plastikowych pojemnikach – bezpieczniejsze są szkło i stal nierdzewna.
• Jeśli już używasz plastikowych pojemników, nie wkładaj ich do kuchenki mikrofalowej.
• Nie noś w portfelu paragonów razem z banknotami – BPA przenosi się na gotówkę, której później dotykacie Ty i kolejne osoby.

Zadbaj o siebie i otaczające Cię środowisko, dla własnego zdrowia i zdrowia przyszłych pokoleń. I nie chodzi o totalny bojkot plastiku, a raczej o racjonalne podejście do życia i eliminację tego co mu szkodzi.

Bibliografia:

1. Environ. Sci. Technol., 2017, 51(9):5279-5286
2. Environ Sci Technol. 2011 Aug 15; 45(16):6761-8
3. PLoS One. 2015; 10(3):e0120330. doi: 10.1371/journal.pone.0120330
4. Gynecol Endocrinol 2014, 30(4): 260-265
5. J Androl 2010, 31(5): 500-506
6. J Clin Endocrinol Metab. 2002 Nov;87(11):5185-90.
7. Environ Health Perspect, 2006; 114:A48-9; Int J Androl, 2008; 31:194-200